सार्वजनिक अायकाे महत्वपुर्ण स्राेत नै कर र गैर कर राजश्व हाे। कानुन बमाेजिम सरकारले जनताबाट प्राप्त गर्ने अनिवार्य अार्थिक दायित्व नै कर राजश्व हाे भने सेवा उपभाेग वा न्यायिक निरूपण द्वारा राज्यलाइ व्यत्तिले तिर्नु पर्ने परिस्थितिकालिन रकम गैर कर राजश्व हाे । नेपालकाे राजश्व प्रशासनमा यि दुवै कर व्यवस्थापनका निमित्त पृथक व्यवस्था छ ।
कर र गैर कर राजश्वमा निम्नानुसारकाे भिन्नता छः
| कर राजश्व | गैर कर राजश्व |
|---|---|
| सरकारकाे अाम्दानीकाे नियमित र प्रमुख स्राेत हाे। (समस्त राजश्वकाे ९० प्रतिशत हिस्सा अोगटदछ ।) | सरकारलाइ अतिरित्त अाम्दानीकाे रूपमा प्राप्त हुने सहायक अाम्दानीकाे स्राेत हाे ।(समस्त राजश्वकाे १० प्रतिशत मात्र हिस्सा अोगटदछ ।) |
| याे कानुन बमाेजिम अनिवार्य रूपमा तिर्नु पर्ने तिराे हाे। | याे स्वेच्छिक रूपमा, वस्तु तथा सेवाकाे उपभाेग गरे वा कानून उल्लंघन गरे बापत मात्र तिर्नु पर्ने भुक्तानि हाे । |
| करदाताले प्रत्यक्ष लाभकाे अाशा गर्दैन | कर दाताले प्रत्यक्ष लाभ वा सेवाकाे शर्तमा मात्र तिर्दछ। |
| कर सबैले समान रूपमा तिर्नु पर्दछ। | सेवा,करार वा सम्बन्धकाे शर्तमा सामेतल हुने सेवाग्राहि वा ग्राहकले मात्र तिर्नुपर्दछ। |
| अार्थिक स्थिरता,मूल्य नियन्त्रण र मुद्रास्फितीलाइ सीमामा राख्न मद्दत गर्ने | वित्तीय र माैद्रीक नीतिले समेट्ने यस्ता विषयमा याे खासै सम्बाेधन नहुने । अतः खास प्रभाव नरहने । |
| यसकाे प्रमुख एवंम एकमात्र उद्देश्य सार्वजनिक खर्चका लागि राजश्व सङ्कलन गर्नु हाे। | यसकाे प्रमुख उद्देश्य प्रशासनिक वा न्यायिक नियमन कायम गर्नु लगायत गैर अार्थिक प्रकृतिकाे रहेकाे हुन्छ । |
| याे बाध्यात्मक अार्थिक दायित्व हाे । | याे स्वेच्छिक किसिमकाे समेत हुन्छ । जस्तैः दान, दातव्य र उपहार |
| मुल्य प्रणालीलाइ प्रत्यक्ष र तत्कालै प्रभावित पार्दछ । | मुल्य प्रणालीलाइ प्रत्यक्ष असर पार्दैन |
| करकाे दर घटाउने र दायरा बढाउनेमा जाेड दिदै अाइएकाे छ । | शुल्काे दरलार्इ समयानुकुल समायाेजन गर्ने र दायरा बढाउने तर्फ जाेड |
कर र गैर कर राजश्वकाे परिचय दिदै यि दुइ बीचकाे भिन्नता उल्लेख गर्नुहाेस । (१०)